In een wereld waar kunstmatige intelligentie steeds nauwkeurigere voorspellingen mogelijk maakt – van weersverkenningen tot economische trends – rijst een fundamentele vraag: maakt AI traditionele toekomstverkenning en scenarioplanning overbodig? Deze vraag gaat verder dan een technische vergelijking; het raakt aan de kern van hoe we als organisaties omgaan met onzekerheid en de toekomst vormgeven.

Het antwoord is genuanceerder dan wellicht verwacht: AI revolutioneert wel degelijk de manier waarop we naar de toekomst kijken, maar elimineert niet de noodzaak van strategische planning en scenariodenken. Integendeel, het creëert nieuwe mogelijkheden voor hybride benaderingen waarbij technologische capaciteiten en menselijke expertise elkaar versterken

AI’s impact op voorspellingen

De impact van AI op voorspellende modellen is al zichtbaar in verschillende sectoren. Het meest illustratieve voorbeeld komt uit de meteorologie, waar AI-systemen zoals Microsoft’s Aurora-model voorspellingen kunnen maken die 5000 keer sneller zijn dan traditionele methoden en in 74% van de gevallen betere resultaten leveren. Deze doorbraak toont aan hoe AI niet alleen de snelheid maar ook de nauwkeurigheid van voorspellingen drastisch kan verbeteren.

In de bedrijfswereld zien we vergelijkbare transformaties. AI-gedreven voorspellende modellen helpen organisaties bij alles van vraagprognoses tot risicoanalyse. Door historische prestaties te analyseren, kunnen AI-systemen trends identificeren die anders over het hoofd zouden worden gezien, waardoor organisaties een solide basis krijgen voor strategieformulering.

De democratisering van ‘voorspellingsmacht’

Een significant effect van AI is de democratisering van geavanceerde voorspellingstechnieken. Waar voorheen alleen grote organisaties met uitgebreide middelen toegang hadden tot sophisticated toekomstverkenning, maakt AI deze capaciteiten nu toegankelijk voor kleinere organisaties. Dit leidt tot een interessante paradox: juist omdat iedereen toegang krijgt tot vergelijkbare voorspellingstools, wordt strategische differentiatie belangrijker dan ooit.

De grenzen van AI-voorspellingen: fundamentele onzekerheid blijft

Ondanks alle technologische vooruitgang blijft onzekerheid een fundamenteel aspect van toekomstverkenning. Zoals Alan Iny van Boston Consulting Group benadrukt: “Zelfs als we de toekomst zouden kunnen voorspellen, zou iedereen dat ook kunnen, en dus zou het nog steeds even belangrijk zijn om na te denken over wat we met die data doen”.

AI-systemen hebben moeite met het voorspellen van “black swan” gebeurtenissen – extreme gebeurtenissen die buiten de scope van trainingsdata vallen. Dit benadrukt het belang van het combineren van AI met traditionele scenarioplanning, waarbij menselijke creativiteit en strategische inzichten complementair zijn aan technologische capaciteiten.

De ‘black box’ problematiek

Een belangrijke uitdaging bij het gebruik van AI in strategische vooruitzichten is de zogenaamde “black box” – de ondoorzichtige kern van AI-besluitvorming. Deze opaciteit kan leiden tot AI-echo chambers waarin diverse perspectieven worden overschaduwd door data-gedreven inzichten. Organisaties moeten daarom actief werken aan het integreren van diverse perspectieven en het voorkomen van bias in AI-gestuurde strategische processen.

Strategische differentiatie in een AI-gedreven wereld

Paradoxaal genoeg wordt strategische planning  – en dus toekomstverkennen – belangrijker naarmate AI krachtiger wordt. Zoals Iny uitlegt: “Als AI alomtegenwoordig is en iedereen het heeft, kan het niet jouw onderscheidende factor zijn”. De werkelijke waarde ligt in het vermogen om AI-inzichten te interpreteren, verschillende scenario’s te overwegen, en strategische flexibiliteit te behouden.

Organisaties die successen boeken combineren AI met bewezen creatieve tools voor strategische vooruitzichten. Deze hybride benadering helpt leidinggevenden de alternatieven te begrijpen waarmee hun bedrijven worden geconfronteerd en wat potentiële ontwikkelingen kunnen betekenen voor hun business.

AI als versterker, niet als vervanger

De meest effectieve organisaties behandelen AI niet als vervanger van strategische planning, maar als een krachtige versterker. AI kan routinetaken automatiseren, real-time inzichten bieden en scenario’s sneller doorrekenen, maar menselijke experts blijven essentieel voor strategisch denken, creativiteit en het navigeren van complexe organisatiedynamiek.

BCG’s onderzoek toont aan dat AI scenario planning in drie belangrijke opzichten optimaliseert:

·      Data-analyse: AI kan grote hoeveelheden data analyseren en patronen identificeren die voor mensen onzichtbaar zijn

·      Modellering: AI kan complexe scenario’s modelleren en optimaliseren

·      Monitoring: AI kan real-time aanpassingen mogelijk maken gebaseerd op nieuwe informatie

De rol van menselijke expertise: wat AI (nog?) niet kan

Ondanks alle technologische vooruitgang zijn er fundamentele aspecten van strategische planning die AI niet kan repliceren:

·      Emotionele intelligentie en stakeholder management

·      Creatieve probleemoplossing in ongekende situaties

·      Ethische overwegingen en waarden-gedreven besluitvorming

·      Organisatiecultuur en verandermanagement

Uitdagingen en risico’s

·      De ‘echo chamber’ valkuil: Een belangrijk risico van overmatige afhankelijkheid van AI is het ontstaan van echo chambers waarbij diverse perspectieven worden overschaduwd door data-gedreven inzichten. Nederlandse organisaties moeten daarom bewust investeren in cognitieve diversiteit en ervoor zorgen dat AI-tools diverse stemmen versterken in plaats van onderdrukken.

·      Vaardigheden-kloof: Onderzoek toont aan dat bijna de helft van Nederlandse organisaties geen duidelijke AI-strategie heeft. Tegelijkertijd gebruikt slechts 26% van Nederlandse werknemers actief AI in hun dagelijkse werk. Deze kloof suggereert dat veel organisaties nog niet klaar zijn om AI effectief te integreren in hun strategische planning.

2025-2035: Een overgangsdecennium

De komende tien jaar zullen waarschijnlijk worden gekenmerkt door een geleidelijke integratie van AI in toekomstverkenning, waarbij organisaties leren om technologische capaciteiten en menselijke expertise effectief te combineren. Nederlandse organisaties die nu investeren in beide aspecten – AI-capaciteiten én strategische expertise – zullen zich optimaal kunnen positioneren voor deze hybride toekomst.

Conclusie: Complementariteit, niet vervanging

De vraag of AI toekomstverkennen overbodig maakt, kan duidelijk met ‘nee’ worden beantwoord. AI transformeert wel de manier waarop we naar de toekomst kijken door snellere en nauwkeurigere voorspellingen mogelijk te maken, maar elimineert niet de behoefte aan strategische planning en scenariodenken. De meest succesvolle organisaties zijn degenen die AI intelligent integreren met bewezen strategische methodologieën. Zij gebruiken AI om data sneller te verwerken, patronen te identificeren en scenario’s door te rekenen, terwijl ze menselijke expertise inzetten voor strategische interpretatie, creatieve probleemoplossing en het navigeren van complexe stakeholder-dynamiek.

Bronnen/ meer lezen:

·      BCG, 2024: Preparing for an Uncertain Future…in the Future. https://open.spotify.com/episode/3BkoJUXhUbG3zKw0SHsAjd

·      BCG, 2025: Navigating the Future with Strategic Foresight. https://www.bcg.com/publications/2025/navigating-the-future-with-strategic-foresight

·      Creative Dock, 2024: Strategic Foresight and Navigating Future Uncertainty. https://www.creativedock.com/blog/free-report-strategic-foresight-and-navigating-future-uncertainty-our-generative-ai-case-study

·      Dutch AI, 2024: AI voorspelmodellen voor betere prognoses. https://dutch-ai.nl/toepassingen/voorspelmodellen

·      Emerce, 2025: Helft organisaties in Nederland heeft geen AI-strategie. https://www.emerce.nl/nieuws/infographic-helft-organisaties-nederland-heeft-geen-aistrategie

·      Frog Design, 2024: Reframing Strategic Foresight in the Age of AI & Algorithms. https://www.frog.co/designmind/reframing-strategic-foresight-in-the-age-of-ai-and-algorithms

·      Harvard Business Review, 2023: Use GenAI to Improve Scenario Planning. https://hbr.org/2023/11/use-genai-to-improve-scenario-planning

·      Inspenet, 2025: Artificial Intelligence and Strategic Foresight. https://inspenet.com/en/articulo/impact-of-ai-on-strategic-foresight/

·      Invictus, 2025: Why the Age of AI Demands Strategic Foresight. https://www.linkedin.com/pulse/from-titanic-nvidia-why-age-ai-demands-strategic-foresight-ravi-vs-xysbc

·      Lucid Financials, 2024: AI vs. Traditional Scenario Planning. https://lucid.now/blog/ai-vs-traditional-scenario-planning-comparison/

·      OneStream, 2023: Powering Scenario Planning with AI & ML Forecasts. https://www.onestream.com/blog/powering-scenario-plans-with-ml-forecasts/

·      OneStream, 2025: AI-Driven Forecasting and Scenario Planning. https://www.onestream.com/blog/ai-driven-forecasting-and-scenario-planning-the-cfo-s-strategic-advantage/

·      Paro, 2024: 3 Ways AI Is Reinventing Scenario Planning. https://paro.ai/blog/3-ways-ai-reinventing-scenario-planning/

·      PrometAI, 2025: Benefits of Using AI for Strategic Planning. https://prometai.app/blog/how-to-use-ai-for-strategic-planning

·      PwC, 2025: AI is moving quickly – leaders can avoid getting left behind. https://www.businessinsider.nl/pwcs-chief-ai-officer-ai-is-moving-quickly-heres-how-leaders-can-avoid-getting-left-behind/

·      Relevance AI, 2024: Scenario Planning and Analysis AI Agents. https://relevanceai.com/agent-templates-tasks/scenario-planning-and-analysis-ai-agents

·      Strategy Institute, 2024: The Role of AI in Transforming Strategic Planning. https://www.thestrategyinstitute.org/insights/the-role-of-ai-in-transforming-strategic-planning-processes

·      University of Chicago, 2025: AI is good at weather forecasting. Can it predict freak weather events? https://news.uchicago.edu/story/ai-good-weather-forecasting-can-it-predict-freak-weather-events